درخت به به طور وحشی در مناطق جنگلی کشور از آستارا در استان گیلان تا علی آبادکتول در استان گلستان پراکنده است. میوه انواع وحشی به کوچک و تنوع زیادی در زمان رسیدن نشان می دهند. طی قرن ها ایرانیان انواع برتر این درخت را گزینش کرده و در مناطق مختلف کشور به عنوان ارقام بومی کشت کرده اند. میوه به از جمله تولیدات منحصر به فرد کشور در طول تاریخ بوده است و در کمتر کشوری چنین گستره تولید و ارقام مشاهده می شود. از جمله مهمترین ارقام گزینش شده به در کشور می توان به رقم اصفهان، به رقم گورتون، به رقم نیشابور و به ترش آذربایجان را نام برد. از میان این ارقام، به اصفهان  و به ترش آذربایجان بیش از سایر ارقام تاکنون مورد استقبال قرار گرفته و طی دهه های اخیر به غیر از باغ های استان اصفهان، در باغ های مناطق شمال شرق در استان خراسان رضوی تا شمال غرب در استان های زنجان و آذربایجان غربی گسترش یافته است. رقم به اصفهان دارای میوه گرد تا کمی کشیده با حاشیه دم میوه برآمده است. طی دو دهه اخیر بیماری آتشک کشت این درخت را در استان های تهران و قزوین و به تازگی استان خراسان رضوی با مشکل جدی مواجه کرده است. خسارت آتشک روی درخت به بیشتر در مناطقی جدی تلقی می شود که دمای ابتدای بهار بالا و میزان بارندگی و به عبارت بهتر رطوبت هوا برای توسعه بیماری مناسب باشد. کاهش تولید به در برخی استان ها از یک طرف و از طرف دیگر افزایش صادرات این محصول در کنار توسعه زیر ساخت های نگهداری و انبارداری سبب افزایش قابل توجه قیمت به شده که تمایل زیادی را برای احداث باغ های مدرن و یکدست این محصول به وجود آورده است.
نهال بهبر این اساس شناسایی ارقام متحمل به بیماری آتشک درخت به از جمله اولویت های اصلی این محصول طی سال های اخیر بوده است. به این منظور طی یک برنامه ملی برای اولین بار در کشور بین سال های 1383 تا 1385 بیش از 50 رقم و ژنوتیپ درخت به توسط نگارنده با همکاری محققان مراکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان های اصفهان و خراسان رضوی، آذربایجان غربی، اردبیل و گیلان در کلکسیون جامع درخت به در بخش تحقیقات باغبانی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر جمع آوری شد. ارزیابی مولکولی این کلکسیون بیانگر تفاوت قابل توجه ارقام جمع آوری شده در سطح ژنتیکی بوده است. همچنین مقاومت عمده ارقام این کلکسیون نسبت به بیماری آتشک در شرایط گلخانه ای با استفاده از تزریق باکتری Erwinia amylovora به سرشاخه ها مورد بررسی قرار گرفت و ارقام متحمل تر و باکیفیت بالاتر به منظور معرفی مدنظر قرار گرفته اند. ارزیابی اولیه شماری از ارقام جدید جمع آوری شده به نشان داده است که این ارقام از نظر کیفی دارای برتری قابل توجهی به رقم به اصفهان بوده و از نظر بازار پسندی، انبارداری و تحمل به آتشک نیز مطلوبتر می باشند. تلاش بر این است با معرفی این ارقام همراه با استفاده از پایه های پاکوتاه کننده متحمل تر به کلروز ناشی از کمبود آهن کشت این محصول ارزشمند و منحصر به فرد را در کشور به جایگاه قابل قبولی ارتقاء داد. بدون تردید این هدف محقق نخواهد شد مگر اینکه تولید کنندگان این محصول به اهمیت جایگزینی سیستم احداث و مدیریت سنتی باغ به با سیستم مدرن آشنا شوند.